Για ένα συγγραφέα με το βάθος του Kay, η θρησκεία δεν είναι μια απλή αναφορά ή μια μονοδιάστατη έννοια. Αντίθετα, αποτελεί κομβικό κομμάτι του πολιτισμού και της συμπεριφοράς των ηρώων του, καθορίζει την ηθική τους και, όταν η βεβαίωση που προσφέρει καταρρέει, προκαλεί και τις εσωτερικές κρίσεις τους.
Το Υφαντό της Φιόναβαρ
Το πάνθεον της Φιόναβαρ είναι πολυμελές και με ξεκάθαρη μανιχαϊστική, τολκινική καταγωγή. Οι θεοί του αποτελούν μια απευθείας αναλογία των Άινουρ, που τραγούδησαν το τραγούδι της δημιουργίας με τον Έρου Ιλούβαταρ, και του Μέλκορ, που προσπάθησε να το αλλοιώσει με την κακοφωνία του.
Το πάνθεον της Φιόναβαρ αποτελείται από τον Υφαντή του Αργαλειού, την προαιώνια φιγούρα που γνωρίζει τα πάντα, τον Μόρνιρ του Κεραυνού, την Ντέινα (γνωστή και ως Μεγάλη Μητέρα), τον Κέρναν των Αγριμιών, την Κέγνουιν του Τόξου, τον Λίραναν της Θάλασσας, αλλά και τους Μόκαν και Νέιμαν, κατώτερες θεότητες του πολέμου. Βλέπουμε, δηλαδή, ότι η μυθολογία πολλών χωρών της Ευρώπης, τόσο της βόρειας (ο Μόρνιρ είναι μια ξεκάθαρη αναφορά στον Θωρ) όσο και της νότιας (η ευθεία αντιπαραβολή της Κένγουιν με την Άρτεμη είναι προφανής), εκπροσωπείται στο πάνθεον. Η ταυτόχρονη χρήση πολλών μυθικών στοιχείων προσφέρει στον Kay τη δυνατότητα να μελετήσει τον παγκόσμιο χαρακτήρα αυτών των μύθων.
Βέβαια, η Φιόναβαρ αποτελεί πρόσφορο έδαφος, τόσο και για κατώτερα υπερφυσικά πλάσματα, που αποτελούν εκφάνσεις της ίδιας της μαγείας του κόσμου, όσο και για την ανθρώπινη ηρωολατρεία. Έτσι, ο ημίθεος Γκάλανταν, ο Άρχοντας των Λύκων, έχει σίγουρα θέση και ρόλο στα γεγονότα, στο πλευρό του Σκοταδιού. Αντίστοιχο ρόλο, σε διαφορετικό στρατόπεδο, παίζουν και οι φιγούρες της Ειλάθεν και του Φλιντέις, πνευμάτων του νερού και του δάσους αντίστοιχα. H πιο μπερδεμένη και πολύπλοκη φιγούρα είναι βέβαια ο γιος του καταστροφέα θεού και μιας θνητής, ο Ντάριεν, η επιλογή του οποίου τελικά κρίνει και το μέλλον του κόσμου.
Τigana
Η Χερσόνησος της Παλάμης έχει ως βασικό θρησκευτικό σύστημα την Τριάδα, η οποία αποτελείται από δύο θεές, την Εάννα (αδερφή-σύζυγο) και τη Μόριαν (κόρη) του μοναδικού θεού, του Άνταον. Η μεγαλύτερη γιορτή της Χερσονήσου είναι η γιορτή των Κλημάτων, όπου οι δύο θεές σκοτώνουν τον Άνταον για να τραφούν από τη σάρκα του, μόνο και μόνο για να μπορέσει αργότερα αυτός να αναγεννηθεί, σε έναν αέναο κύκλο.
Η θρησκεία της Χερσονήσου δεν ανταποκρίνεται στο δίπολο Καλό-Κακό, αντίθετα όλες οι θεότητες έχουν έναν διττό ρόλο, με κάποιες διαβαθμίσεις. Έτσι, η Μόριαν και ο Άνταον σχετίζονται με σκοτεινότερα μοτίβα, όπως το θάνατο, τη νύχτα και τη σκιά, χωρίς να είναι απαραίτητα καλοί ή κακοί. Η Εάννα, από την άλλη, θεωρείται η δημιουργός των αστεριών και των ουρανών και συσχετίζεται περισσότερο με την αγάπη και τη δημιουργία απ’ ό,τι οι υπόλοιποι.
Η ίδια η πόλη της Τιγκάνα θεωρείται από τους κατοίκους της και ως η εκλεκτή πόλη του θεού, ενώ η βασιλική της γενιά αξιώνει την καταγωγή της απευθείας από αυτόν. Μάλιστα, από εκεί ισχυρίζεται ότι προέρχεται και η ικανότητά της ενάντια στη μαγεία.
Ένα Τραγούδι για την Αρμπόν
Ακολουθώντας το μοτίβο της Tigana, η θρησκεία στο Ένα Τραγούδι την Αρμπόν δεν ακολουθεί κάποια μανιχαϊστική διαίρεση καλού-κακού, όσο και αν αυτό είναι το συμπέρασμα εκ πρώτης όψεως. Το θεϊκό δίπολο σε αυτόν τον κόσμο βασίζεται περισσότερο στον άξονα Αρσενικό-Θηλυκό, με δύο θεότητες, τον Κόρρανος και τη μητέρα-θεά Ριάν. Ο πρώτος σχετίζεται με δραστηριότητες που θεωρούνται περισσότερο αντρικές, όπως ο πόλεμος ή ο πλούτος, ενώ η δεύτερη συνδέεται με περισσότερο «γυναικείες» ασχολίες, όπως η θεραπεία ή η αγάπη.
Οι χώρες του κόσμου λατρεύουν κυρίως ή τον έναν ή τον άλλο, όλοι όμως αναγνωρίζουν την ύπαρξη και τη δύναμη αυτού που δε λαμβάνει τις προσευχές του. Όλοι πλην της Γκορώ, του μιλιταριστικού βόρειου κράτους που θέλει να εξαλείψει τη λατρεία της Ριάν.
Οι Λέοντες του Αλ Ρασάν – Σαραντινό Ψηφιδωτό – Παιδιά του Ουρανού και της Γης – Κάποτε Ένα Φως
Τα παραπάνω έργα, μαζί με το Πολεμιστές του Λυκόφωτος, λαμβάνουν χώρα στον κόσμο του Τζαντ, σε διαφορετικές στιγμές της ιστορίας του.
Το Τζαντ, ουσιαστικά, είναι ο θεός του Ήλιου που δίνει ζωή σε όλα. Ταυτόχρονα, όμως, είναι και ο γιος του, ο Ελαδικός, που έκλεψε το άρμα του πατέρα του και το έφερε στους ανθρώπους, κάτι που πλήρωσε τελικά με τη ζωή του. Είναι επίσης η πίστη σε πολλά πράγματα που έχουν σχέση με τον ήλιο, αλλά και με το ταξίδι του θεού κάθε βράδυ για να πολεμήσει το σκοτάδι. Βλέπουμε λοιπόν πως ο Kay, αν και διαγράφει έναν ξεκάθαρο παραλληλισμό με το χριστιανισμό, δεν αναφέρεται μόνο σε αυτόν. Παίρνει στοιχεία από την ελληνική κι αιγυπτιακή μυθολογία και τελικά διαμορφώνει ένα βαθύ σύστημα αξιών, με τους δικούς του μάρτυρες (τα Ευλογημένα Θύματα), πολέμους και ιερά σύμβολα (τον ηλιακό δίσκο), αλλά και τη δική του Ιερά Εξέταση.
Παράλληλα με το Τζαντ, υπάρχουν και άλλοι παραλληλισμοί με υπάρχουσες θρησκείες που έχουν ως σημείο αναφοράς τα ουράνια σώματα. Υπάρχουν οι πιστοί του Κιντάθ, οι οποίοι λατρεύουν τα δίδυμα φεγγάρια του κόσμου ως αδερφές και ισάξιες του Τζαντ – μια ευθεία αναφορά στην εβραϊκή θρησκεία. Μεγαλύτερο ρόλο παίζει όμως η λατρεία των Αστεριών στη θρησκεία του Ασάρ, μια άμεση αναφορά στο Ισλάμ και τον προφήτη του, τον Μωάμεθ. Η επιρροή της μελέτης του Κορανίου, των απαγορεύσεων αλλά και της αξιοθαύμαστης δυναμικής του είναι έκδηλη.
Η μαγεία που κρύβεται στις σκιές του κόσμου, στους ψιθύρους των νεκρών, στα κύματα της θάλασσας και στο θρόισμα των φύλλων είναι κατάλοιπο προηγούμενων θρησκειών, τότε που λατρεύονταν όχι μόνο τα ουράνια σώματα, αλλά και η γη που θρέφει με τα σπαρτά της και δέχεται μέσα της τους νεκρούς…
Πολεμιστές του Λυκόφωτος
Η θρησκεία των Έρλινγκ, των βίαιων κατοίκων του βορρά, που αποτελούν την εκδοχή του Kay για τους τρομερούς θαλασσοπόρους επιδρομείς Βίκινγκ, παρ’ όλο που λαμβάνει χώρα στον κόσμο του Τζαντ, όπου κυρίως λατρεύονται ουράνια σώματα, είναι μια ζωντανή περίπτωση αρχαίας θρησκείας, η οποία λατρεύει πνεύματα της φύσης.
Oι Έρλινγκ λατρεύουν τους θεούς της Βελανιδιάς και του Κεραυνού, στοιχεία δηλαδή της σκανδιναβικής μυθολογίας, με τις αντίστοιχες φιγούρες της Φρέγια, του Θωρ αλλά και των Νορν (θεότητες της Μοίρας) να είναι παρούσες σε κάθε πτυχή της ζωής τους. Ξορκίζουν το κακό κάνοντας το σήμα του σφυριού και πιστεύουν στο «σιθρ», μια μορφή μαγείας, που όποιοι την κατέχουν ζητούν υλικά ανταλλάγματα για τη μάλλον απογοητευτική βοήθειά τους.
Τα Άλογα του Ουρανού – Ποτάμι από Αστέρια
H πνευματικότητα στην αυτοκρατορία του Κιτάι βασίζεται στην ανιμιστική θρησκεία της Κίνας και έχει ρίζες τόσο στον ταοϊσμό όσο και στο βουδισμό. Άλλωστε, οι ικανοί στρατιώτες-ιερείς Κανλίν είναι ευθεία αντιστοιχία με τους Σαολίν μοναχούς και τις διάσημες ικανότητές τους στις πολεμικές τέχνες.